ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Είναι από το 2005 γνωστό στην πολιτική ηγεσία ότι το καθεστώς λειτουργίας του ΕΜΣΤ κάθε άλλο παρά ομαλός είναι.

Αρχή αυτού του μη ομαλού καθεστώτος είναι πολιτική.

Είναι, πρώτα, ο ίδιος ο ιδρυτικός νόμος του Μουσείου.

Αυτό οφείλεται στο ότι ο νόμος εγκαθιδρύει μια διαρχία. Με συνέπεια η επίλυση του όποιου προβλήματος ανάμεσα στις δύο αρχές να επαφίεται στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία, αντί να βγαίνει από τον αυτοδιοίκητο χαρακτήρα του ΕΜΣΤ. ‘Η ίσως έγινε έτσι ώστε ακριβώς να υπονομεύει τον αυτοδιοίκητο χαρακτήρα του Μουσείου, και να τον κρατά μόνο ως επίφαση και πρακτικά για απόδοση ευθυνών.

Για τις αρμοδιότητες του Δ.Σ. και του Διευθυντή γράφει ο νόμος:

Για το Δ.Σ.:

«ε. Όργανο διοίκησης του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης είναι το Διοικητικό Συμβούλιο. […] Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι αρμόδιο για όλα γενικώς τα ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση και διαχείριση του Μουσείου. Στο Διοικητικό Συμβούλιο ανήκει ιδίως η αρμοδιότητα για τη χάραξη της πολιτιστικής πολιτικής του Μουσείου, …». Στις αρμοδιότητες του Δ.Σ., σύμφωνα με το νόμο, ανήκει επίσης: «….η κατάρτιση του ετήσιου προϋπολογισμού, η σύνταξη της ετήσιας έκθεσης και του ισολογισμού και η διενέργεια στο τέλος κάθε διαχειριστικής χρήσης ελέγχου νομιμότητας και απολογισμού του έργου του Διευθυντή. ». [Μέχρι το 2008 ο νόμος όρισε ως διοικητικό όργανο και τον Διευθυντή.]

Για τον Διευθυντή:

« Ι. Προΐσταται όλων των Υπηρεσιών του Μουσείου, εποπτεύει και συντονίζει τη λειτουργία τους, επιβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Δ.Σ., των νόμων και του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, εγκρίνει τις λειτουργικές δαπάνες στο πλαίσιο του εγκεκριμένου από το Δ.Σ. ετήσιου προϋπολογισμού, ασκεί δε επιπλέον αρμοδιότητες που του εκχωρεί το Δ.Σ. και έχει κάθε αρμοδιότητα που σχετίζεται με τη λειτουργία των Υπηρεσιών του Μουσείου.

II. Σχεδιάζει το σύνολο του επιστημονικού και καλλιτεχνικού προγραμματισμού,σύμφωνα με τους σκοπούς και την πολιτιστική πολιτική του Μουσείου και, κατόπιν έγκρισης του Δ.Σ., μεριμνά για την πραγματοποίησή του.

ΙΙΙ. Εισηγείται στο Δ.Σ. τον εμπλουτισμό των συλλογών του Μουσείου με αγορές, καθώς και την αποδοχή δωρεών, χορηγιών, κληρονομιών, κληροδοσιών, παραχωρήσεων και με άλλους νόμιμους τρόπους.

IV. Εισηγείται στο Δ.Σ. οποιοδήποτε θέμα έχει σχέση με το επιστημονικό, διοικητικό και το βοηθητικό προσωπικό του Μουσείου.

V. Προτείνει στο Δ.Σ. τον ετήσιο προϋπολογισμό του Μουσείου και υποβάλλει προς έγκριση κάθε έτος απολογισμό του έργου του στο Δ.Σ. του Μουσείου.

VI. Ασκεί πειθαρχική εξουσία σε πρώτο βαθμό στο προσωπικό του Μουσείου. ».

Ο Διευθυντής, από το νόμο, είναι το ίδιο πρόσωπο και για τα διοικητικά και για τα καλλιτεχνικά καθήκοντα.

Το ΕΕΤΕ, από το 2005 ζητάει να μοιραστούν αυτά τα καθήκοντα σε δύο διαφορετικά πρόσωπα, ώστε να απελευθερωθεί η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Μουσείου και να πάρει το εύρος που της αρμόζει. Και αυτό είναι γνωστό στην πολιτική ηγεσία από τότε.

Αμέσως όμως μετά έρχεται και η ευθεία κυβερνητική παρέμβαση. Γράφει ο νόμος:

Για το Δ.Σ.:

« Το Διοικητικό Συμβούλιο των Μουσείων είναι εννεαμελές, διορίζεται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, … και απαρτίζεται από προσωπικότητες των Τεχνών, των Γραμμάτων και των Επιστημών, αναγνωρισμένου κύρους και από έναν εκπρόσωπο του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. »

Για τον Διευθυντή:

« Ο Υπουργός Πολιτισμού με απόφασή του, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, διορίζει τον Διευθυντή του Μουσείου με τετραετή θητεία που μπορεί να ανανεώνεται. Ο Διευθυντής του Μουσείου πρέπει να διαθέτει … » (ακολουθούν τα τυπικά προσόντα).

Τα μέλη του Δ.Σ., πλην ενός, είναι της προσωπικής επιλογής του εκάστοτε υπουργού, ο οποίος μπορεί και να τα αλλάζει κατά περίπτωση.

Ο δε Διευθυντής είναι πάλι της προσωπικής επιλογής του υπουργού, διότι δεν βγαίνει από καμία διαγωνιστική διαδικασία πλην των τυπικών προσόντων που πρέπει να διαθέτει. Στα 14 χρόνια που ανανεώνεται η θητεία της Διευθύντριας κ. Καφέτση, ούτε μία φορά δεν έχει ερωτηθεί, έστω συμβουλευτικά, το Δ.Σ. του ΕΜΣΤ.

Ο διορισμός του Διευθυντή από τον υπουργό κάνει την κ. Καφέτση να δηλώνει ότι δεν παίρνει εντολές από το Δ.Σ. του ΕΜΣΤ, γιατί προϊστάμενός της είναι ο υπουργός!!

Η τροποποίηση του νόμου του Μουσείου το 2008, για την οποία η Διευθύντρια παραπονιέται ότι «αφαίρεσε από το νόμο το πνεύμα του», αφορά την ελάχιστη αποσαφήνιση μιας περίεργης διατύπωσης του νόμο στην πρώτη εκδοχή του (του 1997, “νόμος Βενιζέλου”) που ανακήρυττε τον Διευθυντή σε διοικητικό όργανο του ΕΜΣΤ. Αυτό δηλαδή το περίεργο να έχει το ΕΜΣΤ ένα διοικητικό όργανο (δηλαδή τον Διευθυντή) χωρίς δικαίωμα ψήφου και νομικές ευθύνες για τις πράξεις του.

Η ρίζα, όμως, αυτής της στρέβλωσης παραμένει. Τίποτα, και στον ισχύοντα νόμο, δεν επιτρέπει στο Δ.Σ. να ζητά από τον υφιστάμενο(;) Διευθυντή του διοικητικές ευθύνες και να του επιβάλλει ποινές.

Αυτή η στρέβλωση κάνει τη Διευθύντρια να διεκδικεί μόνιμα (βλ. site ΕΜΣΤ) το δικαίωμα να λειτουργεί ως υπερ-διοίκηση, άνευ ευθυνών, και να επιβάλλει στο Δ.Σ. να βρίσκει εκ των υστέρων νομότυπη κάλυψη των αυθαίρετων ενεργειών της.

Επί οχτώ χρόνια πάλεψε η Διευθύντρια να περιγράψει αυτή την υπερ-διοίκησή της στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας (ΕΚΛ) του Μουσείου, παρά τις αλλεπάλληλές απορρίψεις ως μη συνάδουσες με το νόμο. Κάνοντας μια αυθαίρετη ερμηνεία του εισηγητικού της ρόλου, το σχήμα, το οποίο επέμενε να μπει στον ΕΚΛ, και επιμένει στην πράξη ακόμα, είναι το εξής:

α) Ότι η ίδια είναι εισηγήτρια για όλα ανεξαιρέτως τα θέματα της ημερήσιας διάταξης του Δ.Σ. του ΕΜΣΤ.

β) Η ημερήσια διάταξη συντάσσεται από τον πρόεδρο με εισήγηση δική της.

γ) Το Δ.Σ. δεν έχει δικαίωμα να αναθέτει εισήγηση σε άλλο πρόσωπο, εάν πρώτα δεν το έχει εισηγηθεί η ίδια.

δ) Το Δ.Σ. δεν έχει δικαίωμα να καλεί συμβουλευτικά κάποιο πρόσωπο, ακόμα και του προσωπικού του Μουσείου, εάν πρώτα δεν το έχει εισηγηθεί η ίδια.

ε) Το Δ.Σ. δεν έχει δικαίωμα να συνεδριάζει χωρίς την παρουσία της. (Στη συνέντευξη τύπου στις 20/10/2014 κατάγγειλε το Δ.Σ. ότι συνεδριάζει παράνομα χωρίς την παρουσία της. Την ίδια στιγμή που η ίδια μόλις είχε γυρίσει από ταξίδι για λογαριασμό του Μουσείου εν πλήρη αγνοία του Δ.Σ. (Πρακτική που ακολουθούσε μόνιμα.)

ζ) Το Δ.Σ. του ΕΜΣΤ δεν μπορεί να έχει τακτικές συνεδριάσεις μέσα στο χρόνο, παρά μόνον όταν χρειάζεται!!

*****

Την πιο πάνω αντίληψη και συμπεριφορά της Διευθύντριας την ενθάρρυνε η συμπεριφορά της εκάστοτε μέχρι σήμερα πολιτικής ηγεσίας.

Τα γνωρίζει από χρόνια όλα αυτά που περιγράφονται πιο πάνω και όχι μόνο σιωπά, αλλά με την πράξη της τα ενθαρρύνει.

Από το 2000 μέχρι σήμερα καμία διοίκηση δεν έχει παραλάβει από την προηγούμενη. Παραδείγματος χάρη: Από τη λήξη της θητείας του πρώτου Δ.Σ. 2000-20003, το επόμενο διορίστηκε ένα χρόνο μετά, τον Νοέμβριο του 20004. Κάθε επόμενος διορισμός Δ.Σ. πάντα γινόταν με κάποιες εβδομάδες απόσταση. Παραδείγματος χάρη, η θητεία του προηγούμενου Δ.Σ. έληξε στις 28/2/2014. Το επόμενο διορίστηκε στις 19/3/2014. Ο μόνος σύνδεσμος ανάμεσα στα Δ.Σ. είναι η Διευθύντρια. Το υπουργείο δεν έχει την ευαισθησία να παρατείνει το χρόνο θητείας του απερχόμενου Δ.Σ. μέχρι να αναλάβει το επόμενο, όπως έχει νόμιμο δικαίωμα.

Για τις επιπτώσεις αυτής της παράλειψης είναι χαρακτηριστικό το πρόσφατο παράδειγμα του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας (ΕΚΛ) του ΕΜΣΤ.

Η τελευταία πράξη του προηγούμενου Δ.Σ. ήταν να ψηφίσει τον ΕΚΛ στις 26/2/2014, δύο ημέρες πριν τη λήξη της θητείας του, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για τις προσλήψεις για το νέο κτίριο.

Ο τότε πρόεδρος κ. Καλογεράς έστειλε τον ψηφισμένο από το Δ.Σ. ΕΚΛ στις 28/3/2014 με διαβιβαστικό από το Πολυτεχνείο (του οποίου είναι καθηγητής), διότι από το Μουσείο δεν του δινόταν αριθμός πρωτοκόλλου. Την ίδια στιγμή, η κ. Καφέτση έστειλε στο υπουργείο τον δικό της ΕΚΛ, ο οποίος είχε καταψηφιστεί από το Δ.Σ.

Γράφει προς τα μέλη του Δ.Σ. ο τότε πρόεδρος κ. Ν. Καλογεράς: « Σας γνωρίζω οτι με την συνημμένη προσωπική μου επιστολή υπέβαλα σήμερα το Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας του Ε.Μ.Σ.Τ. στην κ. Λ. Μενδώνη Γενική Γραμματέα του ΥΠΠΟΑ, όπως αυτός εγκρίθηκε στην συνεδρίασή του Δ.Σ. της 26/02/14. Αναγκάστηκα με λύπη μου να προβώ στην ενέργεια αυτή γιατί η Διευθύντρια του Ε.Μ.Σ.Τ. αποφάσισε να στείλει στο Υπουργείο Πολιτισμού τον Κανονισμό με δική της επιστολή υπερβαίνοντας τις αρμοδιότητες που της παρέχει το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το Ε.Μ.Σ.Τ. »

Πιθανόν δεν γνώριζε ακόμα, αλλά ίσως υποψιαζόταν ότι την ίδια ημέρα η Διευθύντρια έστειλε στο ΥΠΠΟΑ το δικό της ΕΚΛ. Ο ίδιος άλλωστε είχε συνυπογράψει και διαβιβάσει στο υπουργείο στις 17/12/2013 επιστολή του Δ.Σ., όπου περιγράφεται η υπέρβαση αρμοδιοτήτων στη συμπεριφορά της Διευθύντριας.

Μέχρι τον Μάιο, δύο μήνες δηλαδή μετά, ο νυν πρόεδρος (κ. Κλαμαρής) αγνοούσε την ύπαρξη του ψηφισμένου ΕΚΛ, του οποίου την ύπαρξη έμαθε τυχαία!!

Στο αίτημά του προς το υπουργείο να πληροφορηθεί εάν όντως υπάρχει ψηφισμένος ΕΚΛ, το υπουργείο απάντησε αποστέλλοντάς του δύο ΕΚΛ. Τον ψηφισμένο από το προηγούμενο Δ.Σ. και αυτόν της κ. Καφέτση, προκειμένου να τους ελέγξει και να προτείνει στο νέο Δ.Σ. ξανά ΕΚΛ!!

Σε δικό μου ερώτημα στην Γ.Γ. κ. Μεντώνη παρουσία του τότε Υπουργού, γιατί το ΥΠΠΟΑ δεν δέχτηκε τον ψηφισμένο ΕΚΛ και έπρεπε να ξαναγίνει η ίδια επί οχτώ χρόνια συζήτηση, η απάντηση ήταν ότι το διαβιβαστικό δεν είχε αριθμό πρωτόκολλου του Μουσείου κι έτσι δεν ήταν νόμιμος!!!!!!!!!!!

Ήταν όμως νόμιμο, κατά τη Γενική Γραμματέα, να σταλεί στον Πρόεδρο ο καταψηφισμένος ΕΚΛ της κ. Καφέτση. Μόνο επειδή είχε αριθμό πρωτοκόλλου.

Ας ληφθεί υπόψη ότι το ΥΠΠΟΑ πίεζε από τον Ιούλιο του 2013 να ψηφιστεί ο ΕΚΛ προκειμένου να αρχίσουν οι χρονοβόρες διαδικασίες των προσλήψεων στο Μουσείου, καθιστώντας υπεύθυνο το Δ.Σ.

Παρόλα αυτά το υπουργείο δεν ζήτησε, αμέσως μόλις ανέλαβε το νέο Δ.Σ., την αποκατάσταση του υποτιθέμενου αυτού κενού νομιμότητας.

Αυτά είναι κοινός τόπος, αλλά το υπουργείο “κάνει ότι δεν καταλαβαίνει”, όταν θίγεται το πρόσωπο που θεωρεί πιο σημαντικό από το Δ.Σ. του ΕΜΣΤ, το οποίο έχει καταντήσει προσχηματικό, εκτός - μόνο - σε ό,τι αφορά την ανάληψη ευθυνών, και μάλιστα μερικές φορές πέραν των αρμοδιοτήτων του, όπως η επίβλεψη της κατασκευσής του κτιρίου.

*****

Μια τομή στη λειτουργία του Δ.Σ. έγινε το 2005. Ο διορισμός ως προέδρου του Δ.Σ. του κ. Γριβέα, προέδρου και της ΕΑΧΑ Α.Ε., μετά την παραίτηση του κ. Σόρογκα, σηματοδότησε μια στροφή στα καθήκοντα του Δ.Σ., τα οποία στο εξής περιορίστηκαν αποκλειστικά στην ενασχόλησή του με το κτίριο. Όχι στην υψηλή εποπτεία, τη γενική πληροφόρηση, αλλά σε ό,τι κάνουν οι ειδικές υπηρεσίες για τα δημόσια έργα!

Η αντίρρηση του ΕΕΤΕ σε αυτά τα καθήκοντα ήταν κάθετη. Μειοψήφησε στο Δ.Σ., το έθεσε και στην πολιτική ηγεσία, χωρίς να πάρει σαφή απάντηση.

Το υπουργείο (ο κ. Τατούλης τότε) φόρτωσε στο Δ.Σ. του ΕΜΣΤ αυτή την ευθύνη, άγνωστο γιατί, μέχρι σήμερα.

Σήμερα (2014), η ΕΔΕλ (η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου) ζητάει από Δ.Σ. του ΕΜΣΤ να αιτιολογήσει γιατί ενεπλάκη με το κτίριο, εφόσον αυτό δεν προκύπτει από τις αρμοδιότητες που του αναθέτει ο νόμος!!!

Το περίεργο είναι ότι και σε αυτό τον τομέα, του κτιρίου, η Διευθύντρια αποδείχτηκε εξίσου δραστήρια όσο και ως “εισηγήτρια”!!!

*****

Μέχρι τις αρχές του 2012, τότε που το έργο μπήκε σχετικά σε μια ευθεία, μεσολάβησαν θυελλώδη χρόνια με καθυστερήσεις, την κήρυξη του πρώτου εργολάβου ως έκπτωτου, την επιλογή του επόμενου και πολλά άλλα, που μόνο όποιος γνωρίζει από μεγάλα δημόσια έργα θα μπορεί να καταλάβει.

Από το 2012 και μετά το Δ.Σ. άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο με αυτό που οφείλει να ασχολείται σύμφωνα με νόμο, δηλαδή με τις δραστηριότητες του Μουσείου - και όχι επαρκώς. Έτσι ήρθε η παραίτηση του κ. Ν. Αλιβιζάτου, ο οποίος δήλωσε στις 7/10/2012: «… ότι, παρά την υπομονή και τις επίμονες προσπάθειές μου, η Διευθύντρια του Μουσείου αντιδρά συνειδητά στη δημιουργία ανάμεσά μας του κλίματος στοιχειώδους εμπιστοσύνης, που είναι απαραίτητο για να ευοδωθεί μια συλλογική προσπάθεια σαν τη δική μας. Η κυρία Άννα Καφέτση συμπεριφέρεται αγενώς και με τρόπο που δεν ταιριάζει σε έναν φορέα που υπηρετεί την τέχνη και τον πολιτισμό. »

Η παραίτηση του κ. Αλιβιζάτου έγινε δεκτή από το υπουργείο …

Η πρακτική της Διευθύντριας πρώτα να κάνει και μετά να εισηγείται στο Δ.Σ. να πληρωθεί ο λογαριασμός, είναι στην ουσία η κύρια απασχόληση του Δ.Σ. προκειμένου να δώσει σε αυτές τις πρακτικές τη νομότυπη επίφαση. Αυτό πολλές φορές ήταν πρόβλημα ανυπέρβλητο.

Οι μειώσεις, παράλληλα, της κρατικής επιχορήγησης μετά το 2011, έκαναν τις τριβές μεγαλύτερες σε ό,τι αφορά και στον τρόπο διαχείρισης των λειτουργικών εξόδων.

Η σύμβαση για ενοικίαση του εκθεσιακού χώρου του Μουσείου στο Ωδείο από την Google για δέκα ημέρες συντάχτηκε και υπογράφτηκε από την ίδια, παρά την εντελώς διαφορετική νομική προσέγγιση στο θέμα εκ μέρους του Δ.Σ., προκειμένου τα 50.000 ευρώ να “βαφτιστούν” χορηγία (όπως ανέφερε και στην συνέντευξη τύπου στις 20/10/2014).

Έγραψε για το θέμα το μέλος του τότε Δ.Σ. ο κ. Δ. Δουφεξής στις 27/9/2013: « Κύριοι συνάδελφοι, Συνημμένα θα βρείτε το κείμενο του πρακτικού του ΔΣ σχετικά με τη google όπως αυτό διαμορφώθηκε, όχι σύμφωνα με τις δικές μας υποδείξεις, αλλά καθ´ υπαγόρευσιν της κυρίας Καφέτση. Επίσης συνημμένη θα βρείτε και τη σχετική σύμβαση που υπέγραψε η κυρία Καφέτση για την εν λόγω εκδήλωση, η οποία είναι και αυτή, προφανώς, δικής της εμπνεύσεως. Οι νομικοί, παρακαλώ δέστε ιδιαιτέρως το 2. Κατόπιν τούτου, σας καλώ να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε το θέμα. »

Τα σημεία που υπογραμμίζω πιο πάνω δείχνουν τόσο τις στρεβλώσεις των αποφάσεων του Δ.Σ., όσο και τις προσπάθειες του Δ.Σ. να δοθούν επιφάσεις νομιμότητας.

Τα μέλη του Δ.Σ., πλην του επροσώπου του ΕΕΤΕ, είναι τιμητική επιλογή του εκάστοτε υπουργού, και όλα μετέχουν αμισθί.

Τι κάνει άραγε όλα ανεξαιρέτως τα Δ.Σ. από το 2004 να συγκρούονται με τη Διευθύντρια;

Τα μέλη, που διορίζει ο εκάστοτε υπουργός, έρχονται στο Δ.Σ. με κάθε καλή διάθεση να συνδράμουν την πολιτική ηγεσία και την κυρία Διευθύντρια. Είναι κάτι το αυτονόητο. Όταν, όμως, μετά λίγους μήνες αρχίζουν να καταλαβαίνουν τι πραγματικά γίνεται στο ΕΜΣΤ, ανάλογα με την ειδικότητά τους, είτε προσπαθούν να βοηθήσουν στη δημιουργία μιας επίφασης νομιμότητας στη λειτουργία του Μουσείου, είτε κρατάνε μια απόσταση από τις εντάσεις με συχνές απουσίες, είτε παραιτούνται. Μέχρι στιγμής ο μέσος όρος “ζωής” των Δ.Σ. είναι 1,5 χρόνια αντί 3.

Αυτό που οπωσδήποτε δεν έκαναν και δεν κάνουν τα διορισμένα από τον υπουργό μέλη, είναι να έρθουν σε σύγκρουση με τον τρόπο που η πολιτική ηγεσία χειρίζεται τα ζητήματα του Μουσείου.

Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του κ. Ν. Κλαμαρή (νυν πρόεδρου του Δ.Σ.) στο ΒΗΜΑ της 26/10/2014, αναφερόμενος σε ανακοίνωση του Δ.Σ. (15/10/2014) όπου γίνεται λόγος για τη κακοδιαχείριση του Μουσείου από την κ. Καφέτση, είπε: « Στείλαμε τη συγκεκριμένη ανακοίνωση, η οποία είναι μάλιστα πολύ προσεκτικά διατυπωμένη, καθώς το τελευταίο διάστημα είδαμε να κυκλοφορούν στον τύπο διάφορες ανακρίβειες. » «Κατά τον κ. Κλαμαρή», σημειώνει το ΒΗΜΑ, «η ένταση των τελευταίων ημερών είναι τεχνητή. Από ποιον; “Δεν γνωρίζω”, απαντά.»

Γνωρίζει, βέβαια, ο κ. Κλαμαρής ότι στις 23/9/2014 (τρεις ημέρες πριν την εμφάνιση του πρώτου δημοσιεύματος 26/9/2014, στο οποίο ετέθη το ερώτημα για το εάν κινδυνεύει η θέση της κ. Καφέτση) έστειλε στο υπουργείο αίτημα του Δ.Σ. (Πρακτικά 22/9/2014), ζητώντας τη συνδρομή του υπουργείου για τη διεξαγωγή ελέγχων προτείνοντας «… β) να συγκροτηθεί επιτροπή από τον Πρόεδρο και μέλη του Δ.Σ. του ΕΜΣΤ και εκπροσώπους του ΥΠΠΟΑ για τη διεξαγωγή ενδελεχούς ελέγχου, προκειμένου να διαπιστωθεί ποια από τα έργα της Μουσειολογικής Μελέτης βρίσκονται εν τέλει στην κατοχή του ΕΜΣΤ και για ποια έργα υπάρχουν υπογεγραμμένες οι σχετικές συμβάσεις δωρεάς, μακροχρόνιας μίσθωσης κλπ., γ) να συνεχισθεί ο έλεγχος σε όλα τα έργα που έχουν καταγραφεί στο Βιβλίο Εισαγωγής για να διαπιστωθεί εν τέλει ποια έργα τέχνης αποτελούν την περιουσία του Μουσείου και να γίνει η οριστική και αδιαμφισβήτητη καταγραφή αυτών. » Και αυτό, γιατί στο Βιβλίο Εισαγωγής διαπιστώθηκε ότι από τις 14/12/2011 (2,5 χρόνια!) τα έργα σημειώνονται με μολύβι.

Γνωρίζει επίσης ο κ. Κλαμαρής ότι ένας ενδελεχής έλεγχος σε πολλές δραστηριότητες του Μουσείου θα βγάλει πολλά προβλήματα, και ότι αυτά που «πολύ προσεκτικά» αναφέρει η ανακοίνωση του Δ.Σ. είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνο.

Όπως γνωρίζει, βέβαια, από την άλλη και τις δηλώσεις της υφυπουργού κ. Γκερέκου (2/10/2014) ότι η θέση της κ. Καφέτση δεν κινδυνεύει …

Αυτού του είδους η τοποθέτηση του κ. Κλαμαρή είναι αναμενόμενη, γιατί εκ της θέσεώς του, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, δεν θα μπορούσε να αφήσει την πολιτική ηγεσία ακάλυπτη.

*****

Στην εν λόγω συνέντευξη ο κ. Κλαμαρής δήλωσε επίσης ότι «Ας έρθει ο οποιοσδήποτε. Είμαστε ανοιχτοί στον έλεγχο. Ας ο οποιοδήποτε εισαγγελέας ή ο γενικός επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης κ. Ρακιντζής να δει πού έχουμε κολλήσει. Όχι απλώς δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με αυτό, αλλά παρακαλούμε κιόλας. », αφήνοντας να υπονοηθεί ότι δεν θα βρει και πολλά πράγματα πλην των χρονοβόρων διαδικασιών.

Το συμπέρασμα όμως από τα κείμενα και τα Πρακτικά του Δ.Σ. του ΕΜΣΤ είναι ακριβώς το αντίθετο. Και αυτό δεν αφορά στο κτίριο, αλλά στην λειτουργία του Μουσείου.

Πιο πάνω έγινε αναφορά στον ΕΚΛ και πώς αυτός ποδηγετήθηκε (με τη συνδρομή του ΥΠΠΟ), καθυστερώντας και άλλες διαδικασίες. Μία είναι οι περιβόητες Μουσειολογικές και Μουσειογραφικές Μελέτες, και η άλλη η πολυδιαφημισμένη Δωρεά Νιάρχου.

Ποτέ όμως δεν αναφέρθηκε δημόσια ότι η χορηγία Νιάρχου των 3 εκατ. ευρώ έρχεται να αντικαταστήσει την «Προαίρεση», που προβλέπεται στη σύμβαση του Έργου, ύψους 3,7 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, τα 3,7 εκατ. ευρώ αφορούν στην επιπλέον χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ για πρόσθετα έργα και επικαιροποιημένες προμήθειες και κατασκευές, ως συνέχεια όμως της κύριας εργολαβίας.

Το δικαίωμα διεκδίκησης επιπλέον χρηματοδότησης για τα πιο πάνω έργα από το ΕΣΠΑ παραμένει, ως ανεξάρτητη όμως εργολαβία.

Η ίδρυση της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων το 2011, που μάλλον έγινε να φρενάρει λόγω κρίσης τη διάθεση των κονδυλίων του ΕΠΣΑ με νέα δήθεν κριτήρια, στην ουσία έστρεφαν τον προσανατολισμό ιδρυμάτων όπως του ΕΜΣΤ να γίνουν ελκυστικά στις ιδιωτικές χορηγίες, ήρθε “και έδεσε” με πρακτικές σαν της Διευθύντριας για ιδιοποίηση των συλλογικών διαδικασιών.

Επειδή η «Προαίρεση» αφορά νέα έργα, στα οποία αναφέρονται οι πολύπαθες Μουσειογραφικές Μελέτες που σχεδιάζει ο Διευθυντής σύμφωνα με την πολιτιστική πολιτική του Μουσείου (Δ.Σ.) και μεριμνά για την υλοποίησή τους, το Δ.Σ. ποτέ δεν είχε «ενδελεχή» ενημέρωση για το πού εμποδίζεται το αίτημα. Γράφει ο πάλι κ. Δουφεξής στις 16/11/2013: « … Είναι απαραίτητο να κληθεί η Διευθύντρια του Μουσείου να παράσχει ενώπιον του Διοικητικού Συμβουλίου προφορικές εξηγήσεις, κατ´ αρχάς, για δύο σημαντικά θέματα: 1. Τους λόγους για τους οποίους αγνόησε και δεν εφήρμοσε απόφαση του ΔΣ … [που αναφέρεται στην Google] (…) 2. Τους λόγους για τους οποίους δεν έχει ακόμα κάνει τις απαραίτητες ενέργειες που αφορούν σε προ πολλού ειλημμένη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου για το θέμα της εφαρμογής της περίφημης "προαίρεσης" στην κατασκευή του νέου κτιρίου του ΕΜΣΤ. Επειδή, τόσο με τα ανωτέρω, όσο και με πολλά άλλα που προκύπτουν κατά τις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου, είναι πλέον σαφής είτε η απαξίωση είτε η αλλοίωση των αποφάσεών του από τη Διευθύντρια, και τα μέλη του κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε για μη έννομη συμπεριφορά, θεωρώ πως είναι σημαντικό να δηλώσουμε και επισήμως την αντίθεσή μας με την ανωτέρω συμπεριφορά της Διευθύντριας και να την καλέσουμε να εξηγήσει ενώπιον όλων μας τους λόγους για τους οποίους απαξιώνει τη λειτουργία και τις αποφάσεις μας. »

Απάντηση στα πιο πάνω δεν δόθηκε.

Αντίθετα η Διευθύντρια διαφήμιζε τη Δωρεά Νιάρχου, εντός και εκτός, η οποία θα απάλλασσε το Μουσείο από γραφειοκρατικές διαδικασίες …

Την περίοδο εκείνη οι Μελέτες είχαν ήδη ανατεθεί σε μελετητές από την ίδια ερήμην του Δ.Σ. και είχαν προχωρήσει. Μία εξ αυτών του Πανεπιστημίου Κρήτης είχε κιόλας παραδοθεί και ανέμενε την εξόφλησή της.

Ακόμα και σήμερα η Διευθύντρια αρνείται να ακολουθήσει μια τυπική διαδικασία, που θα εξωράιζε τις απευθείας αναθέσεις της, αφήνοντας εκτεθειμένο το Δ.Σ. και τους μελετητές.

Το υπουργείο τι έκανε; Ενέκρινε τη Μουσειολογική Μελέτη και τις ημιτελείς Μουσειογραφικές παρά του ότι δεν υπήρχε απόφαση του Δ.Σ.

Με άλλα λόγια, η Διευθύντρια εμποδίζει να γίνονται οι νόμιμες διαδικασία προκειμένου να κάνει απευθείας αναθέσεις και στο βωμό αυτής της πρακτικής θυσιάζει την ομαλή λειτουργία του Μουσείου, και το υπουργείο το ανέχεται.

Όταν δε οι πρακτικές της Διευθύντριας ξεπερνούν κάθε όριο και δεν μπορούν να διορθωθούν νομικά, κατηγορεί τότε το Δ.Σ. για γραφειοκρατικές αντιλήψεις και, κατ’ επέκταση, εμμέσως πλην σαφώς, το υπουργείο για τις δυσλειτουργίες του Μουσείου και τις καθυστερήσεις, που η ίδια προκαλεί.

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της συμπεριφοράς αφορά στο ερώτημα του βουλευτή κ. Ψαριανού. Στις 20/10/2014, την ημέρα της συνέντευξης τύπου όπου η Διευθύντρια διακήρυττε ότι ποτέ δεν υπερέβη τις αρμοδιότητές της, ήρθε στο Μουσείο από τον υπουργό εντολή να του δοθούν στοιχεία προκειμένου να απαντήσει στο ερώτημα, γιατί καθυστερεί το Μουσείου και τι πρέπει να γίνει.

Το Δ.Σ. συνεδρίασε την επομένη, 21/10/2014 και δεν πληροφορήθηκε για την ύπαρξη αυτής εντολής. Την πληροφορία την έλαβε τυχαία από πηγή εκτός Μουσείου στις 24/10/2014 (βλ. έγγραφο Κλαμαρή στον Διευθυντή του Γραφείου του Υπουργού).

Την ίδια ημέρα (24/10/2014) η Διευθύντρια απάντησε στο αίτημα του υπουργού ως εκπρόσωπος του Μουσείου!!!

Αυτή είναι συνήθης πρακτική στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της!!!

Το υπουργείο τι θα κάνει; Θα πάρει μέτρα ενάντια σε αυτή την πρακτική;

Το ενδιαφέρον, όμως, στην απάντησή της είναι ότι ζητάει από τη Βουλή τις απευθείας αναθέσεις των Μελετών, ονομαστικά στις εταιρείες, στις οποίες τις έχει αναθέσει από το 2013!!

Για δε την καθυστέρηση του κτιρίου, για την οποία τόσο ντόρο έχει κάνει στα ΜΜΕ, παραθέτει συνημμένα τη θέση του Φορέα Διοίκησης Έργου −την οποία και γνωρίζει από μήνες− ότι δεν υπάρχει καθυστέρηση!!!

Γίνεται φανερό, και από τα πιο πάνω, ότι το μόνο ενδιαφέρον της Διευθύντριας τελικά είναι οι απευθείας αναθέσεις και η προσωπική χειραγώγηση του Μουσείου. Και προκειμένου να υπηρετήσει το στόχο της, δεν διστάζει να “αδειάζει” ακόμα τους υποστηρικτές της και τα ΜΜΕ, που με πηχυαίους τίτλους στηλιτεύουν το «κλειστό κτίριο».

Το πράγμα δεν τελειώνει εδώ. Το Δ.Σ. του Μουσείου έχει πάρει απόφαση, μόλις το κτίριο κηρυχθεί περαιωμένο (εντός Νοεμβρίου 2014), να αρχίσει η μετεγκατάσταση. Αυτό η Διευθύντρια δεν το θέλει. Το “σχέδιο” που διατυπώνει στην απάντησή της στο κοινοβουλευτικό ερώτημα (όπως και στα ΜΜΕ) είναι ότι η μετεγκατάσταση θα ξεκινήσει μόλις «ολοκληρωθούν οι κατασκευές και η προμήθεια του αναγκαίου εξοπλισμού μέχρι το τέλος του 2014» -πράγμα ανέφικτο, ακόμη και με τις διαδικασίες που προτείνει. Το γνωρίζει αυτό, και πάντα έτσι έκανε, προκειμένου να ισχυριστεί μετά ότι φταίνε οι διαδικασίες.

Αντίθετα, το Δ.Σ. έχει αποφασίσει για την άμεση μετεγκατάσταση, ώστε να μπορέσει κατά τη διάρκεια που γίνονται τα νέα έργα να ελέγξει, κατά πόσον ο καινούριος υπάρχον εξοπλισμός του κτιρίου είναι συμβατός με τον εξοπλισμό που προβλέπεται για τα νέα έργα, ώστε να μην αγοραστούν πράγματα για δεύτερη φορά (βλ. Πρακτικά της 21/10/2014).

*****

Οι Συλλογές (δωρεές, αγορές, αναθέσεις) είναι όντως, με ευθύνη και του Δ.Σ., εκτός του Υπουργείου, αποκλειστικά επιλογή της Διευθύντριας. Και η λεγόμενη επιστημονική ομάδα του Μουσείου, οι προσλήψεις δηλαδή, είναι και αυτή έργο της Διευθύντριας. Οι εγκρίσεις από το Δ.Σ. και στους δύο τομείς ήταν πάντοτε τυπικές.

Το πεδίο των Συλλογών και της πολιτιστικής πολιτικής έχει εκχωρηθεί στην Διευθύντρια από το Δ.Σ. πλήρως, μέχρι και σήμερα. Στη συνεδρία του Δ.Σ. στις 30/10/2014, στο θέμα για τις τελευταίες αγορές που έκανε η Διευθύντρια στο Λονδίνο (ερήμην του Δ.Σ. και της επιστημονικής ομάδας), ανακηρύχτηκε ακόμα μία φορά απ’ όλα τα μέλη του Δ.Σ. πλην του ΕΕΤΕ ως ο τομέας, στον οποίο το Δ.Σ. δεν έχει κανένα λόγο. Μέσα σε αυτό τον τομέα, που έχει επιτραπεί στην Διευθύντρια να τον θεωρεί απόλυτα προσωπικό της, εντάσσεται και η διαχείριση του Βιβλίου Εισαγωγών Έργων με μολυβάκι …

Τα δε πρόσωπα που προσελάμβανε σε υπεύθυνες θέσεις, ήταν νεαρά μόνο άτομα και αποκλείονταν υποψηφιότητες με μεγάλη εμπειρία.

Το ότι η Διευθύντρια φτιάχνει προσωπικό περιβάλλον εντός και εκτός του Μουσείου, το έχει καταγγείλει από παλιά το ΕΕΤΕ.

Από το 2005 το ΕΕΤΕ πρότεινε τη συγκρότηση παράλληλου συμβουλευτικού καλλιτεχνικού οργάνου για τις συλλογές και την πολιτιστική πολιτική του Μουσείου.

Είναι αντιδεοντολογικό και ηθικά απαράδεκτο για ένα Εθνικό Μουσείο α) να έχει έναν ισόβιο Καλλιτεχνικό Διευθυντή και διορισμένο από τον υπουργό, και β) να είναι ταυτόχρονα και Διοικητικός Διευθυντής, ώστε να “κόβει και ράβει” την πολιτιστική πολιτική και τις υπηρεσίες του Μουσείου στα μέτρα των προσωπικών σκοπιμοτήτων του.

Μπροστά σε αυτό το αυτονόητο το ΥΠΠΟΑ κωφεύει επιδεικτικά.

Αυτού του είδους η αντιμετώπιση του Μουσείου από την πολιτική ηγεσία δείχνει ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ για τους δημιουργούς, για το έργο τους και, τέλος, για τον πολιτισμό του πολίτη χάριν του οποίου φτιάχτηκε το Μουσείου.

Στο πεδίο της Τέχνης, τώρα που η ποικιλία των εκφάνσεων της εικαστική δημιουργίας είναι τόσο μεγάλη και οι θεωρίες της Τέχνης και της Αισθητικής είναι τόσες πολλές και με αλληλοσυγκρουόμενες πολλές φορές τάσεις, δεν επιτρέπεται, δεν είναι ηθικό απέναντι στον πολιτισμό, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης να μην επωφελείται από αυτό τον πλούτο και να αυτοκαθηλώνεται στις απόψεις ενός ατόμου.

Εδώ, μόνο σκοπιμότητα μπορεί να συμπεράνει κανείς.

Πώς το ΕΜΣΤ θα αντιστοιχούσε στον χαρακτήρα του

Ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι, σαν τα άλλα που ασχολούνται με περιόδους και συλλέγουν και μελετούν έργα αυτών των περιόδων.

Το Σύγχρονο είναι η Τέχνη ΤΩΡΑ.

Κάθε χρόνο που αφήνει πίσω του το ΤΩΡΑ, τον έχει αμφισβητήσει, τον έχει επαναπροσδιορίσει και τον έχει ενσωματώσει στο κάθε φορά παρόν Είναι του, το ΤΩΡΑ.

Σε αυτή την προσέγγιση δεν χωράει η ευκολία της κατάταξης της Σύγχρονης Τέχνης σε περιόδους της εκάστοτε μόδας, όπως αυτή διαμορφώνεται από τις μεγάλες επενδύσεις.

Σε αυτό το ζήτημα, το Μουσείο της Σύγχρονης Τέχνης δοκιμάζεται.

Η θεωρία της Τέχνης οφείλει να γίνει επιστημονική.

Το ΕΜΣΤ οφείλει να είναι επιστημονικό ίδρυμα, προσβάσιμο από το σύνολο των δημιουργών. Να είναι επιστημονικό εργαστήριο, όπου η σύγχρονη δημιουργία, χωρίς αποκλεισμούς, συνδιαλέγεται ανοιχτά με την επιστήμη της Αισθητικής.

Τα μέχρι τώρα μπλαζέ, υπεροπτικά ιδρύματα που υποδεικνύουν (επιδεικνύοντάς τα) στους δημιουργούς “πετυχημένα μοντέλα” έχουν ιστορικά χρεοκοπήσει στην συνείδηση των δημιουργών και των πολιτών ανά τον κόσμο και πρέπει να λάβουν τέλος.

Όπως έχουν χρεοκοπήσει και οι εκάστοτε ”πάπες” που κατευθύνουν τις επενδύσεις στην Τέχνη.

Ένα Εθνικό Μουσείο είναι από τη φύση του συλλογικό προϊόν, δηλαδή πληρώνεται από τους πολίτες και οφείλει να απευθύνεται σε αυτούς, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και οι δημιουργοί.

Η συλλογική διαχείριση του Μουσείου από θεσμούς, που επίσης χρηματοδοτούν οι πολίτες, είναι όρος διαχείρισης και λειτουργίας του, εάν στα σοβαρά δίνουμε στις λέξεις “ευθύνη” και “διαφάνεια” το νόημα που έχουν.

Η δομή και οι στόχοι του ΕΜΣΤ:

1. Το ΕΜΣΤ να είναι επιστημονικό ίδρυμα για τη Σύγχρονη Τέχνη, ανοιχτό σε όλους τους δημιουργούς και το κοινό.

2. Το Δ.Σ. να αποτελείται από εκπροσώπους επιστημονικών και καλλιτεχνικών θεσμικών οργάνων από το ευρύτερο πεδίο των Εικαστικών Τεχνών. Ο Πρόεδρος να εκλέγεται από το Δ.Σ. και να προΐσταται όλων των υπηρεσιών του Μουσείου. Η θητεία του Δ.Σ. να είναι τετραετής.

3. Συγκρότηση Συμβουλευτικής Επιτροπής αποτελούμενης από εκπροσώπους επιστημονικών και καλλιτεχνικών θεσμικών οργάνων από το ευρύτερο πεδίο των Εικαστικών Τεχνών. Δικαίωμα συμμετοχής σε αυτή την Επιτροπή να έχουν και εκπρόσωποι αντίστοιχων διεθνών ιδρυμάτων. Η Συμβουλευτική Επιτροπή επεξεργάζεται, εισηγείται και εποπτεύει, κατόπιν έγκρισης από το Δ.Σ., την υλοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής (προγράμματα, εκθέσεις, συνέδρια κ.λπ.). Η Συμβουλευτική Επιτροπή προτείνει τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή, ο οποίος προεδρεύει της Επιτροπής και συμμετέχει στο Δ.Σ. χωρίς ψήφο. Η θητεία του Καλλιτεχνικού Διευθυντή είναι διετής και μπορεί να ανανεωθεί μόνο για μία φορά. Η θητεία της Συμβουλευτικής Επιτροπής είναι τετραετής, χωρίς δικαίωμα ανανέωσης.

4. Οι χώροι του Μουσείου να είναι κατά βάση εργαστήρια, όπου παράλληλα θα εκτελούνται προγράμματα καλλιτεχνικής δημιουργίας από ομάδες καλλιτεχνών και θεωρητικών επιστημόνων διαφόρων κλάδων. Οι ίδιοι οι χώροι θα είναι και εκθεσιακοί (επισκέψιμοι), όχι μόνο όταν τα έργα έχουν τελειώσει, αλλά και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της επιστημονικής μελέτης.

Ανάλογα με τους στόχους το Μουσείο οργανώνει περιοδικές εκθέσεις.

5. Σε σύνδεση με τα εργαστήρια να λειτουργούν μικρά αμφιθέατρα για επιστημονική μελέτη και διδασκαλία, και ένα μεγάλο αμφιθέατρο για τακτικές θεωρητικές συναντήσεις διεθνούς χαρακτήρα. Η συμμετοχή καλλιτεχνών και θεωρητικών επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο στα εργαστήρια είναι ανοιχτή, υπό το ίδιο όμως καθεστώς αξιολόγησης των προτεινόμενων προγραμμάτων.

6. Τα παραγόμενα έργα, μετά από το διάστημα που το Μουσείο τα χρησιμοποιεί για την παρουσίαση της καλλιτεχνικής και επιστημονικής του εργασίας, θα τα διαθέτει στο ελληνικό Δημόσιο. Η Εθνική Πινακοθήκη είναι το είδος του ιδρύματος που μπορεί να συμβάλλει στη διαχείρισή τους, όπως και οι περιφερειακές Δημοτικές.

7. Δημιουργία διευρυνόμενου σε ενεστώτα χρόνο ηλεκτρονικού αρχείου για το σύνολο, χωρίς αποκλεισμούς, της καλλιτεχνικής δημιουργίας στη χώρα μας και σύνδεσή του (του αρχείου) με τα μεγάλα διεθνή ιδρύματα. Δημιουργία επίσης αντίστοιχου αρχείου διεθνών συνεδρίων και παροχή δυνατότητας online παρακολούθησης τέτοιου είδους συνεδρίων.

Στα εκπαιδευτικά προγράμματα να προστεθεί και ένα ιδιαίτερο τμήμα μελέτης παιδαγωγικών και διδακτικών προσεγγίσεων της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της Αισθητικής. Τέλος, εκδόσεις, ηλεκτρονικές παραγωγές κ.λπ.

8. Το κτίριο του ΕΜΣΤ δεν θα πρέπει να έχει μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους, πέραν αυτών που χρειάζονται για τα σχέδια, τις μελέτες και τα θεωρητικά κείμενα (προς έκδοση) των προγραμμάτων που έχουν υλοποιηθεί. Αυτά άλλωστε αποτελούν και την πραγματική περιουσία του Μουσείου.

Ο οικουμενικός χαρακτήρας της Τέχνης είναι ιστορικά εδραιωμένος.

Δεν μπορεί να του στερηθεί ο πλούτος τον εκφάνσεών του.

Δεν επινοείται. Ούτε κατασκευάζεται.

Μιχάλης Παπαδάκης