2η Επιστολή Αθήνα, 14/11/2005
ΘΕΜΑ: Επισημάνσεις με αφορμή το κείμενο της κυρίας Καφέτση, το οποίο παρουσιάστηκε στο Δ.Σ. ως «Η πολιτιστική πολιτική του Ε.Μ.Σ.Τ.», που πρέπει να «χαράξει το Δ.Σ.» για την περίοδο 2006-07
1. |
Οποιαδήποτε συζήτηση επάνω σε ένα κείμενο για την πολιτιστική πολιτική του Ε.Μ.Σ.Τ., εάν δεν συνδυαστεί με το «πρόγραμμα δράσης» της ίδιας περιόδου, όχι μόνο είναι χωρίς νόημα, αλλά και δεν αντιστοιχεί στις ευθύνες που ο νόμος έχει αναθέσει στο Δ.Σ. Είναι, δηλαδή, μια μη σύννομη διαδικασία, την ευθύνη της οποίας έχει εξ ολοκλήρου το Δ.Σ.
Είναι, εάν το δούμε σε αναλογία με την αποκατάσταση του κτιρίου το Μουσείου, ωσάν το Δ.Σ. να αποφασίζει ότι θέλει ένα κτίριο «ωραίο, μεγάλο και ευρύχωρο…» και η κυρία Διευθύντρια να όριζε όλα τα άλλα: τη διευθέτηση των χώρων, των δραστηριοτήτων του, τις προδιαγραφές τους και εν γένει όλες τις συγκεκριμένες διαδικασίες (τεχνικές και οικονομικές) υλοποίησης του έργου μέχρι την αποπεράτωσή του εν λευκώ. Ευθύνη δε της κυρίας Διευθύντριας να είναι να ενημερώνει από καιρού εις καιρόν, εφόσον το θεωρεί ανάγκη, το Δ.Σ., εάν υπάρχουν προβλήματα οικονομικού χαρακτήρα, και πρέπει να συνδράμει και το Δ.Σ. ως πολιτική πίεση προς την πολιτική ηγεσία.
Αυτό είναι το σχήμα λειτουργίας που για εννέα μήνες γινόταν προσπάθειες εκ μέρους της κυρίας Διευθύντρια ως προς το κτίριο –και το σχήμα που έχει επιβληθεί μέχρι τώρα στον τομέα της πολιτιστικής πολιτικής και της δραστηριότητας του Μουσείου.
|
2. |
Πολιτιστική πολιτική είναι αδύνατον να χαράξει το Δ.Σ., χωρίς να έχει γνώση επίσης των υπηρεσιών του Μουσείου, με τις οποίες υλοποιείται η πολιτική του, τον τρόπο αυτής της υλοποίησης, καθώς και χωρίς την ύπαρξη εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του.
Κλείνει ο πέμπτος χρόνος λειτουργίας του Μουσείου, και ο πολύπαθος κανονισμός δεν έχει δοθεί από την κυρία Διευθύντρια, προκειμένου να συζητηθεί και να ψηφιστεί. Στο μεταξύ, οι υπηρεσίες του Μουσείου εξακολουθούν να στελεχώνονται, αποσπασματικά για το Δ.Σ., με το επιχείρημα των επειγουσών αναγκών.
Το σχέδιο της συγκρότησης των υπηρεσιών βάσει συγκεκριμένων στόχων και εγκεκριμένων λειτουργιών του, ποτέ δεν έχει παρουσιαστεί στο Δ.Σ.
|
3. |
Με τις πιο πάνω προϋποθέσεις να λείπουν, οποιοδήποτε κείμενο και οποιαδήποτε συζήτηση θα έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά γενικών διακηρύξεων χωρίς τόπο και χρόνο, όπως είναι το κείμενο της κυρίας Διευθύντριας, το οποίο τα μέλη του Δ.Σ. καλούνται να σχολιάσουν, να κάνουν προσθήκες και να ψηφίσουν.
|
4. |
Στο κείμενο της κυρίας Διευθύντρια γίνονται διάσπαρτα αναφορές:
α) στον επιστημονικό ρόλο του Μουσείου,
β) στο ανοιχτό πνεύμα (του) και χωρίς προκαταλήψεις,
γ) στα επιστημονικά κριτήρια και μεθοδολογίες,
δ) στο σχεδιασμό και οργάνωση των εκθέσεων με βάση σύγχρονες επιστημονικές μεθοδολογίες που επιτρέπουν αναθεωρήσεις…
Όλα τα πιο πάνω, με τον παρατακτικό τρόπο που αναφέρονται μέσα στο κείμενο –εφόσον λείπει ο τρόπος λειτουργίας του Μουσείου προκειμένου να τα καταστήσει ένα συνεκτικό σύστημα, που να οδηγεί στους στόχους του– κάνει φανερό ότι (άποψη που έχει διατυπωθεί) «η μόνη εγγύηση για την πραγμάτωσή τους, είναι η συγγραφέας του κειμένου».
Είναι κοινός τόπος ότι στο χώρο της Επιστήμης της Τέχνης, της Αισθητικής, της Μουσειολογίας και έρευνας, υπάρχουν πολλές διαφορετικές έως και συγκρουόμενες επιστημονικές απόψεις, και δεν θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά. Πώς είναι δυνατόν να «διαφυλάττεται ο επιστημονικός ρόλος» (χαρακτήρας πιο σωστά) του Μουσείου –που πρέπει να έχει ως εθνικό ίδρυμα–, όταν κυριαρχεί μονομερώς μία άποψη;
Αυτό σημαίνει ότι το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δεν είναι ένα επιστημονικό ίδρυμα, όπως διακηρύσσεται στο κείμενο, αλλά τόπος όπου εφαρμόζεται μία μόνο άποψη, ακόμη και περί πλουραλισμού. Ίσως γι’ αυτό μέχρι τώρα η δραστηριότητα του Μουσείου (εκθέσεις, αγορές κ.λπ.) έχει σχεδόν αποκλειστική τάση προς τις εφαρμογές της Τέχνης. Επιστημονικό ίδρυμα σημαίνει έρευνα και ως προς τις επιστημονικές θεωρίες και μεθόδους, αλλά πάνω απ’ όλα παραγωγή επιστημονικών προτάσεων.
Το καθήκον της επιστημονικής έρευνας και παραγωγής επιστημονικής γνώσης, μπορεί να το αναθέσουμε σ’ ένα μόνο πρόσωπο ή οφείλουμε να δημιουργήσουμε το θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου να το εκπληρώσουμε;
|
5. |
Οι μόνιμες συλλογές, γράφει το κείμενο, καλύπτουν: τομέα ζωγραφικής, τρισδιάστατων έργων, φωτογραφίας, νέων μέσων, αρχιτεκτονικής και βιομηχανικού σχεδίου. Είναι τυχαίο που λείπει ο τομέας της γλυπτικής;
Δεν είναι μια λέξη, που αν γραφτεί, αποκαθίσταται η τάξη. Είναι έλλειψη φιλοσοφικής και επιστημονικής κατανόησης της ποιοτικής διαφοράς ανάμεσα στη γλυπτική από τη μία μεριά, και την κατασκευή, εγκατάσταση και τα ανάλογα από την άλλη (εκτός του ότι και ο νόμος την αναφέρει διακριτά, και δεν την εντάσσει στα «τρισδιάστατα έργα»).
Για του λόγου το αληθές, ως προς την ισοπέδωση των ποιοτικών διαφορών (ως προς το Είναι) των διαφόρων μορφών εικαστικής έκφρασης, παραθέτω από τον Πρόλογο της έκθεσης «Βιντεογραφίες». Εκεί, η κυρία Διευθύντρια αναφέρει τα βίντεο ως «μικτά έργα τέχνης», «… στα οποία διασταυρώνονται ζωγραφική, γλυπτική, μουσική, θεατρικότητα και κινηματογραφική αφήγηση, (και) αναγνωρίζει κανείς τους προβληματισμούς της σύγχρονης αισθητικής σκέψης σχετικά με την αντιστοιχία των τεχνών του χώρου και του χρόνου, αλλά και την πραγμάτωση του αιτήματος για τη σύνθεση των τεχνών και την ολική τέχνη, όπως ετέθη από τον Καντίνσκυ στις απαρχές του μοντερνισμού.»
Παρουσιάζει το βίντεο ως τη μικτή τέχνη όπου πραγματώνεταιτο αίτημα της σύνθεσης των τεχνών … η ολική τέχνη!
Μια ισχυρή άποψη της διεθνούς Επιστήμης της Τέχνης ορίζει τη λεγόμενη βίντεο-αρτ ως τέχνη του CNN, διότι προβάλλει την αντίληψη «γεγονός είναι η εικόνα της TV» στο πεδίο της Τέχνης υποκαθιστώντας το γεγονός της Τέχνης (την εμπειρία της Τέχνης) με την εικόνα της. Αυτό το αγνοεί η κυρία Καφέτση;
Άλλωστε, το ερώτημα σε τι διαφέρει το βίντεο από τον κινηματογράφο –τι, δηλαδή, μπορεί να κάνει το βίντεο που δεν μπορεί να το κάνει ο κινηματογράφος– έχει από χρόνια τεθεί και η μόνη πειστική απάντηση που δίνεται (διεθνή συνέδρια κ.λπ.) είναι ότι το βίντεο είναι πολύ φθηνότερη παραγωγή που επιτρέπει τον ατομικό πειραματισμό
Η άποψη της κυρίας Διευθύντρια είναι άποψη μίας μερίδας μόνο θεωρητικών, και όχι της επιστημονικής κοινότητας στο σύνολό της, και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να μεροληπτούμε εμείς ως εθνικό μουσείο.
|
6. |
Ως κριτική στο κείμενο της κυρίας Διευθύντριας, θέτω προς συζήτηση και το κείμενο που είχα καταθέσει 23/12/2004, το οποίο επισυνάπτω. |
Μιχάλης Παπαδάκης
|
