Για το κείμενο που ονομάζει Μουσειολογική η κα. Διευθύντρια και Επιμελήτρια της μεγάλης έκθεσης των εγκαινίων του ΕΜΣΤ

Ένα απαραίτητο συνοπτικό ιστορικό

Η ΠΡΩΤΗ φορά που παρουσιάστηκε κείμενο Μουσειολογικής Μελέτης στο Δ.Σ. ήταν με συνημμένο στο e-mail της κας. Διευθύντριας στις 25/8/2014. Ένα χρόνο περίπου μετά από τότε που έπρεπε, εφόσον βέβαια η κα. Διευθύντρια βιαζόταν ποτέ να ανοίξει το Μουσείο.

Το κείμενο δεν έφερε ημερομηνία και κατά την έγγραφη δήλωση της κας. Διευθύντριας ήταν αυτή που είχε εγκριθεί με την Υπουργική Απόφαση της 21/3/2014.

Αυτό το κείμενο αποτελείται από τρία κεφάλαια: Η ΣΥΛΛΟΓΗ (1,5 σελίδα), Η ΕΚΘΕΣΗ (1,5 σελίδα) και ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΓΩΝ ΠΡΟΣ ΕΚΘΕΣΗ (47 σελίδες) (βλ. επιστολή μου 27/8/2014).

Στις 28/8/2014, στο Δ.Σ. παρουσιάστηκε μια Μουσειολογική Μελέτη με ένδειξη «Απρίλιος 2014». Τα κεφάλαια Η ΣΥΛΛΟΓΗ (1,5 σελίδα), Η ΕΚΘΕΣΗ (3,5 σελίδες) και ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΓΩΝ ΠΡΟΣ ΕΚΘΕΣΗ με έγχρωμες φωτογραφίες έργων αύξησαν το σύνολο των σελίδων από 50 στις 112 (βλ. επιστολή μου 2/9/2014 για τις διαφορές).

Στις 10/9/2014 εμφανίζεται στο Δ.Σ. μία τρίτη Μουσειολογική με ένδειξη «Δεκέμβριος 2013», με πανομοιότυπα τα δύο πρώτα κεφάλαια με την «Απρίλιος 2014» και διαφορά στον αριθμό των έργων. Συνολικός αριθμός σελίδων: 117. Όπως μας δήλωσε η κα. Διευθύντρια, ήταν αυτή που είχε υποβληθεί προς έγκριση στο Συμβούλιο Μουσείων, την οποία και πήρε. Το Δ.Σ. αγνοούσε την ύπαρξή της μέχρι την 10/9/2014!

Σε αυτή τη συνεδρία (10/9/2014) η κα. Διευθύντρια ζήτησε από το Δ.Σ. να ψηφίσει την χωρίς ημερομηνία 50σέλιδη ως αυτή που εγκρίθηκε με την Υπουργική Απόφαση της 21/3/2014!!

Το Δ.Σ., μη μπορώντας να διαπιστώσει με ασφάλεια ποια είναι η Μουσειολογική που είχε εγκρίνει η Υπουργική Απόφαση, ζήτησε από το Υπουργείο να του αποσταλεί η εγκεκριμένη Μουσειολογική.

Όταν τελικά ήρθε από το Υπουργείο η εγκεκριμένη Μουσειολογική που ζήτησε το Δ.Σ. (αυτή που ποτέ δεν είχε υποβληθεί προς έγκριση σε αυτό), ήταν όντως ταυτόσημη με την «Απρίλιος 2014» στα κεφάλαια Η ΣΥΛΛΟΓΗ και Η ΕΚΘΕΣΗ, αλλά περιελάμβανε 35 εκθέματα περισσότερα (σε αριθμητικό επίπεδο, δεν έγινε έλεγχος εάν είχαν αλλάξει έργα) (βλ. επιστολή μου 2/10/2014).

Η Μουσειογραφική Μελέτη

Είναι ενδιαφέρον ότι από τη χωρίς ημερομηνία 50σέλιδη της 25/5/2014 είχαν αφαιρεθεί διάφορες παράγραφοι, που αποτελούσαν συνολικά 2 από τις 3,5 σελίδες. Μέσα σε αυτές που είχαν αφαιρεθεί ήταν και οι 5 παράγραφοι που αναφέρονται στα 5 θέματα των 5 ορόφων. Γιατί; Γιατί αφαιρέθηκαν τα μόνο στοιχεία που θυμίζουν Μουσειολογική Μελέτη;

Όταν τον Απρίλιο 2014 επανυποβλήθηκε η Μουσειογραφική Μελέτη, που είχε χαρακτηριστεί με την Υπουργική Απόφαση του 21/3/2014 ως «προμελέτη», αυτή χαρακτηρίστηκε ξανά από το Υπουργείο ως «Α’ φάση Μουσειογραφικής» λόγω μεγάλων ελλείψεων (Υπουργική Απόφαση 29/4/2014).

Τον Μάιο (16/5/2014), ο μελετητής, που είχε κάνει τις πρώτες και που ανέλαβε να την ολοκληρώσει, αναφέρει σε αλληλογραφία με το Δ.Σ. κ.λπ., όπως και στις παρατηρήσεις του που συνοδεύουν τα σχέδια του Μάιου, ότι του ζητήθηκαν από την κα. Διευθύντρια τόσες αλλαγές, ώστε έπρεπε να επανυποβληθεί ως νέα μελέτη (επισυνάπτω το φύλλο παρατηρήσεων). Παραδείγματος χάρη, το οπτικοακουστικό έργο του Τσόκλη «Οδοιπόρος» από τις «Τοπογραφίες ετερότητας» (3ος όροφος) μετακόμισε στις «Συναισθηματικές τοπογραφίες» (2ος όροφος). Στις «Πολιτικές τοπογραφίες» (υπόγειο), κάποια έργα αφαιρέθηκαν και μετακινήθηκαν -άγνωστο πού- και στη θέση τους μπαίνουν δύο μεγάλα έργα που δημιουργούν προβλήματα ύψους. Οι παρατηρήσεις του μελετητή αφορούν τους 4 από τους 5 ορόφους, με προβλήματα παρέμβασης και στο συμβατικό έργο.

Βέβαια, η κα. Διευθύντρια θα πει, όπως γράφει στο κείμενο Η ΕΚΘΕΣΗ, ότι οι τίτλοι των 5 ορόφων είναι «ενδεικτικοί» και « το ερμηνευτικό εύρος» των έργων ανεξάντλητο.

Η κα. Διευθύντρια έχει πρόσφατα ξεκινήσει εκστρατεία στον τύπο και καταγγέλλει το Δ.Σ. ως υπεύθυνο για το γεγονός ότι το Μουσείο δεν άνοιξε τον Φεβρουάριο 2014 (βλ. την από 29/9/2014 απάντησή μου στο άρθρο της Καθημερινής), ενώ η ίδια δεν έχει μέχρι σήμερα κατασταλάξει, τι είδους έκθεση είναι έτοιμη να κάνει.

Πώς είναι μια Μουσειολογική Μελέτη

Μια Μουσειολογική Μελέτη είναι ένα πολύ σαφές κείμενο, όπου περιγράφονται:

α) Οι θεωρητικοί στόχοι της έκθεσης.

Στην προκειμένη περίπτωση, στην πρώτη εμφάνιση, με την έκθεση των εγκαινίων, του ΕΜΣΤ αυτοί οι στόχοι ΔΕΝ μπορεί να είναι άλλοι από την προβολή του ιστορικού χαρακτήρα της περιόδου που πραγματεύεται το Μουσείο (δηλαδή τα 65 χρόνια από το 1950) μέσα από τα έργα που συλλέγει επί 14 χρόνια. Όπως και ποια θεωρεί η επιστημονική θεωρητική ομάδα του Μουσείου ότι είναι η εξέλιξη της Αισθητικής σε αυτή την περίοδο.

β) Τεκμηρίωση με τα εκθέματα.

Στη συνέχεια παρουσιάζει τα αντιπροσωπευτικά τεκμήρια της θεωρητικής της προσέγγισης, δηλαδή τα βασικά εκθέματα, με ονοματεπώνυμο, επάνω στα οποία στηρίζονται οι θεωρητικές προτάσεις του Μουσείου.

Άλλωστε η ουσία της έκθεσης (όπως και του Μουσείου) είναι τα εκθέματά της. Η Μουσειολογική παρουσιάζει τα έργα και όχι κάποιες γενικές μουσειολογικές απόψεις του επιμελητή.

γ) Περιγραφή της έκθεσης.

Καταλήγει με την περιγραφή της επιδιωκόμενης εικόνα της έκθεσης σαν όλον, η οποία μαζί με τα σχέδια-σκαριφήματα του επιμελητή, όπου σημειώνεται η θέση κάθε έργου καθώς και τον κατάλογο των εκθεμάτων. Όλο αυτό το υλικό θα αποτελέσει και τις γενικές κατευθύνσεις, βάσει των οποίων οι μελετητές θα εκπονήσουν στη συνέχεια τις οριστικές μουσειογραφικές μελέτες τους.

Η διαδικασία

Αυτή η Μουσειολογική Μελέτη, αφού εγκριθεί από το Δ.Σ. του Μουσείου, υποβάλεται στο Συμβούλιο Μουσείων προκειμένου να γίνει υπουργική απόφαση.

Αφού η Μουσειολογική γίνει υπουργική απόφαση, το Δ.Σ. αναθέτει την εκτέλεση των οριστικών Μουσειογραφικών Μελετών, οι οποίες με τη σειρά τους, εφόσον εγκριθούν από το Δ.Σ., θα υποβληθούν στο Συμβούλιο Μουσείων μαζί με τα στοιχεία που συνοδεύουν κάθε έργο, προκειμένου και αυτές να γίνουν υπουργική απόφαση.

Αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να είχε ολοκληρωθεί το αργότερο στις αρχές του 2014, εάν η κα. Καφέτση δεν είχε την άποψη, όπως η ίδια την έχει διατυπώσει, ότι δεν είναι υποχρεωμένη να παρουσιάσει στο Δ.Σ. τη Μουσειολογική της Μελέτη, γιατί είναι ένα επιστημονικό κείμενο, για το οποίο έχει πνευματικά δικαιώματα!!

Κατ’ αυτήν, το μόνο που έχει να κάνει το Δ.Σ. είναι να αναθέτει, όποτε αυτή το ζητάει, τις όποιες μελέτες στους μελετητές.

Πάνω από ένα χρόνο τώρα, η κα. Διευθύντρια πιέζει αφόρητα το Δ.Σ. να παραβιάσει τις νόμιμες διαδικασίες και να αναλάβει αυτό την ευθύνη των αυθαίρετων πράξεών της, χωρίς να υπολογίζει την απερίγραπτη σπατάλη χρόνο που προκαλεί.

Η επιστημονική Μουσειολογική της κας. Καφέτση (την επισυνάπτω)

Ας δούμε τώρα την επιστημονική μελέτη της κυρίας Επιμελήτριας-Διευθύντριας.

Ένα επιστημονικό κείμενο, όπως διαφημίζει το κείμενό της η κα. Επιμελήτρια, χαρακτηρίζεται αν μη τι άλλο από λογική συνέπεια και τεκμηρίωση.

Το δικό της κείμενο χαρακτηρίζεται από έναν ακατάσχετο βερμπαλισμό. Οι μόνες πληροφορίες για την έκθεση είναι οι πέντε «ενδεικτικοί τίτλοι»(;) ένας για κάθε όροφο «της πενταμερούς εκθεσιακής αφήγησης» και κάποια υπονοούμενα (σε αυτά θα αναφερθώ παρακάτω).

Κατά τα άλλα ασχολείται με γενικές μουσειολογικές και μουσειογραφικές αρχές, με πολλές φιλοσοφίζουσες διατυπώσεις και έννοιες, με τέτοιο τρόπο ώστε η νοητική εικόνα που αναμένει να αναδυθεί από αυτό ο αναγνώστης να διαλύεται στο ΤΙΠΟΤΑ.

Εν συντομία δεν έχει τίποτε από αυτά που θα έπρεπε.

Μπροστά στο καθήκον να αξιολογήσει την επί 14 χρόνια συλλογή της, η Επιμελήτρια κατέφυγε σε αοριστολογίες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη λεγόμενη Μουσειολογική της δεν υπάρχει καμία απολύτως αναφορά σε έργα, ούτε ακόμα και σε αυτά που η ίδια η Μελέτη, στο κεφάλαιο Η ΣΥΛΛΟΓΗ, ονομάζει «ορόσημα». Και το πιο μεγάλο “άδειασμα” κάθε προσδοκίας έρχεται με τη φράση: « Η σπονδυλωτή αφήγηση καταργεί τη μοναδική, υποχρεωτική πορεία της έκθεσης και επιτρέπει στον επισκέπτη να επιλέξει τη δική του περιπλάνηση.» !!

Αφού ο τρόπος έκθεσης δεν φτιάχνει «αρχή και τέλος», όπως γράφει σε άλλο σημείο, πώς είναι δυνατόν ο επισκέπτης να αποκομίσει μια ιστορική αντίληψη για το φαινόμενο της Σύγχρονης Τέχνης και έτσι το Εθνικό Μουσείο « να προάγει την αισθητική του καλλιέργεια και την καλλιτεχνική του παιδεία», όπως λέει ο νόμος;

Συνθέτοντας τα υπονοούμενα, σκόρπιες λέξεις και φράσεις, τελικά αυτό που βγαίνει (ή μένει) από το κείμενο είναι ότι οι σπόνδυλοι της αφήγησης, εφόσον δεν διευκρινίζεται στο κείμενο, θα πρέπει μάλλον να είναι τα 5 μέρη της αφήγησης των 5 ορόφων. Και ότι οι σπόνδυλοι (ή μέρη) αποτελούνται από έναν αριθμό έργων από την επί 14 χρόνια συλλογή. Και ότι κάθε έργο παίρνει τη θέση του σε κάθε σπόνδυλο της πενταμερούς αφήγησης ανάλογα με το «εννοιολογικό στίγμα» που εκπέμπει. Και ότι κάθε έργο έχει ανεξάντλητο «ερμηνευτικό εύρος» και έτσι μπορεί να αλλάζει ορόφους, χωρίς να αλλάζει τίποτα για την έκθεση, διότι και οι τίτλοι των 5 μερών-ορόφων είναι «ενδεικτικοί»! Και ότι η «αφηγηματική δομή» δεν έχει «αρχή και τέλος» και ως εκ τούτου, ούτε και μέση. Έτσι, το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα εν τέλει για την κα. Επιμελήτρια είναι να μην υπάρχει «αφηγηματική δομή» και το « κείμενο της έκθεσης γράφεται και ξαναγράφεται μέσα από την ελεύθερη ανάγνωση του επισκέπτη».

Με αυτές τις προϋποθέσεις που θέτει η λεγόμενη Μουσειολογική της, τι απομένει άλλο για την κα. Επιμελήτρια από το να φτιάξει με τα εκθέματα τη δική της ανάγνωση, ώστε να γράψει κάποτε και το δικό της «κείμενο»; Βέβαια, κάποιος άλλος μπορεί να επιλέξει άλλες σκόρπιες φράσεις και να φτιάξει μια, όπως λέμε, άλλη αφήγηση. Το συμπέρασμα όμως θα είναι το ίδιο: το ΤΙΠΟΤΑ.

Δεν μπορεί να είναι αποδεκτό για ένα Εθνικό Μουσείο να επιτρέπει να ανάγεται η ιστορία της Σύγχρονης Τέχνης σε υποκειμενική αφήγηση, δηλαδή στο ΤΙΠΟΤΑ.

Η λεγόμενη επιστημονική της Μουσειολογική Μελέτη είναι ένα “κείμενο-τσίχλα” για να “κολλάει” παντού.

Οι τελευταίες αποκαλύψεις, όπως και άλλες που έπονται (εάν δεν κουκουλωθούν), που αφορούν στη νόμιμη λειτουργία του ΕΜΣΤ, είναι η βάση για κάθε καθυστέρηση όπως και για το φιάσκο των δήθεν Μουσειολογικών και Μουσειογραφικών Μελετών.

Μιχάλης Παπαδάκης