| Η σχέση Τέχνης και Επιστήμης. Μια κοινωνία που δεν είχε Τέχνη, θα ήταν δυνατόν να έχει Επιστήμη; Κατηγορηματικά όχι! (Γ’ Πανελλαδικό Συνέδριο Εικαστικών Καλλιτεχνών, 1995) |
ΣΧΕΣΗ ΤΕΧΝΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
1. Στη Διαδικασία της Γνώσης
α. Η Τέχνη εκφράζει την ικανότητα του Ανθρώπου να σκέπτεται με Εικόνες και την καλλιεργεί.
Η ικανότητα αυτή της διάνοιας λέγεται Φαντασία.
Η Φαντασία (στον 'Aνθρωπο) είναι η συνθετική λειτουργία του νου που μετατρέπει τον συγκερασμό των δεδομένων της εμπειρίας, της διαίσθησης και της γνώσης σε μία Ολιστική νοητική εικόνα.
β. Η Επιστήμη, στην διαδικασία της κατανόησης των επιμέρους (ανάλυση) έχει ανάγκη να μπορεί να κρατά την Εικόνα του Όλου μέσα στο οποίο αυτά εντάσσονται.
Την ικανότητα αυτή της τη δίνει η Φαντασία. γ. Η ανάπτυξη της Επιστημονικής Γνώσης διευρύνει τον ορίζοντα της εμπειρίας και σπρώχνει σε βάθος την διαισθητική λειτουργία.
Αυτά ωθούν την Φαντασία (και την Τέχνη) να αλλάζει τον τρόπο που "βλέπει" τον κόσμο. Η νέα "ματιά" αποκαλύπτει πιθανούς δρόμους προς βαθύτερη επιστημονική κατανόηση.
2. Στην Τεχνολογία
Στην Τεχνολογία εκφράζεται ο τρόπος που ο 'Aνθρωπος επιδρά στον υλικό κόσμο που τον περιβάλλει και ο βαθμός κατανόησης του γι' αυτόν.
Το υλικό (μαζί με τον τρόπο επεξεργασίας του) είναι το σώμα της Τέχνης. Μέσα απ' αυτό εκφράζει το πνεύμα της. Αξιοποιώντας η Τέχνη τα επιτεύγματα της Τεχνολογίας σήμερα, όποια κι αν είναι αυτά, δεν κάνει ΤΙΠΟΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠ' Ο,ΤΙ ΕΚΑΝΕ ΑΝΕΚΑΘΕΝ. Η κυρίαρχη άποψη ότι η Τεχνολογία σήμερα φτιάχνει δεσμούς με την Τέχνη που δεν υπήρχαν στο παρελθόν, δίνει έμφαση στην Μορφή της Τέχνης, καταργεί το περιεχόμενό της, κι' έτσι και την λειτουργία της στη διαδικασία της Γνώσης. Αποτέλεσμα αυτής της άποψης είναι να μην γίνεται καμιά συστηματική εργασία πάνω στην γνωσιολογική πλευρά, απ' όπου ξεκινάει και εδραιώνεται η Αιτιακή σχέση Τέχνης - Επιστήμης, παρ' όλες τις δυνατότητες που παρέχει η Τεχνολογία σήμερα για μια τέτοια δουλεία. 3. Για την Τέχνη σήμερα είναι κάτι περισσότερο από αναγκαίο να αποκτήσει ένα στέρεο επιστημονικό (με τα νέα δεδομένα) υπόβαθρο προκειμένου ν' απελευθερωθεί από τη μιζέρια της Μόδας και του Καινοφανούς.
Ό,τι έχει δοθεί ως συγκροτημένη θεώρηση της Ιστορίας της Τέχνης και ως Αισθητική Θεωρία, έχει δοθεί απ' τη Φιλοσοφία μέχρι τον Χέγκελ. Προσπάθειες που γίνανε μετά, εμπνευσμένων κινημάτων επαναπροσδιορισμού μέσα από το φως των νέων δεδομένων των επιστημών και των κοινωνικών εξελίξεων, δεν πρόλαβαν να προχωρήσουν αρκετά κάτω από το βάρος των καταστροφικών γεγονότων του αιώνα μας. Μετά το 2° παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η ιδεολογική αποσύνθεση στην Τέχνη έχει πάρει απειλητικές διαστάσεις. 4. Για την Επιστήμη θα παραθέσω ενδεικτικά τις απόψεις τεσσάρων επιστημόνων: "Ο ρόλος της αισθητικής ως μέσο επιτυχίας διεκπεραίωσης μίας έρευνας δεν έχει συζητηθεί αρκετά."
Ρότζερ Πένροουζ
"Αισθητικό προσανατολισμό δεν έχει μόνο ο άνθρωπος έχει και η Φύση. Αποτελεί μάλιστα η ωραιότητα κριτήριο της αλήθειας στη Φύση και όχι η αποδειξιμότητα. Όταν τα στοιχεία σου λένε ένα πράγμα και το ένστικτο σου του Ωραίου κάτι άλλο εγκατέλειψε το πρώτο και ακολούθα το δεύτερο."
Του Νομπελίστα Σουμπραμανιάν Τσαντρασεκάρ
"Η Τέχνη είναι, μία θεωρία για το πώς φαίνεται ο κόσμος στους ανθρώπους. Είναι ολοφάνερο ότι κανένας δεν ξέρει με λεπτομέρεια τον κόσμο που μας περιβάλλει. Αυτό που έχουν πετύχει οι καλλιτέχνες είναι ότι έχουν συνειδητοποιήσει πως υπάρχουν λίγα μόνο πράγματα σημαντικά, και στη συνέχεια αναζητούν ποια είναι αυτά. Έτσι μπορούν να κάνουν ένα μέρος της δικής μου έρευνας για μένα."
Μίτσελ Φαιγκενμπάουμ "Η μαθηματική δομή, δηλαδή η αριθμητική αναλογία ως πηγή της αρμονίας των ήχων, συγκαταλέγεται στις καταπληκτικότερες ανακαλύψεις της ανθρωπότητας."
Βέρνερ Χάιζενμπεργκ
5. Μία σοβαρή προσέγγιση στο ζήτημα της σχέσης Τέχνης - Επιστήμης δεν μπορεί ν' αποφύγει να ερευνήσει, θεωρητικά και πειραματικά με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, τα παρακάτω ερωτήματα:
α. Η Τέχνη (Ζωγραφική, Γλυπτική, Ποίηση, Μουσική κ.λ.π.) περιέχει Λογική;
Εάν ναι, είναι ίδια σε όλες τις εκφάνσεις της Τέχνης;
Εάν ναι, πώς αυτή εκδηλώνεται μέσα από τους διαφορετικούς τρόπους;
Εάν όχι, συναντώνται;
Εάν ναι, πού και πώς;
β. Η Λογική των Μαθηματικών είναι η ίδια με την Λογική των Φυσικών Επιστημών και της Φύσης;
Εάν ναι, πώς αυτή εκδηλώνεται μέσα από τους διαφορετικούς τρόπους;
Εάν όχι, συναντώνται;
Εάν ναι, πού και πώς;
γ. Η Λογική της Τέχνης, των Μαθηματικών, των Φυσικών Επιστημών και της Φύσης είναι η ίδια;
Εάν ναι, πώς αυτή εκδηλώνεται μέσα από τους διαφορετικούς τρόπους;
Εάν όχι, συναντώνται;
Εάν ναι, πού και πώς;
Είναι φανερό βέβαια ότι, προϋπόθεση για ν' ασχοληθεί κανείς με το ζήτημα της σχέσης Τέχνης - Επιστήμης είναι, να δίνει καταφατική απάντηση στο ερώτημα:
Είναι δυνατόν να δοθεί ικανοποιητική (επιστημονικά τεκμηριωμένη) απάντηση σ' αυτό;
Μιχάλης Παπαδάκης
Αθήνα, 3 Μαρτίου 1995 |
- Πρόταση για την Πολιτιστική Πολιτική των ΕΜΣΤ Θεσσαλονίκη, 7/10/2017
- "Τεχνοπολιτισμός: Η εφαρμοσμένη Αισθητική ως υποκατάστατο του έργου Τέχνης", Άρτα, 30/11/2013
- Έχει ιστορία η Τέχνη;
Ένα ζήτημα για τη θεωρία της Τέχνης
Διάλεξη, Αμφιθέατρο Τρίτση, 14/1/2013 - Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ « Διημερίδα «Τέχνη - Επιστήμη - Σύμπαν» Ίδρυμα Ευγενίδου, 8-9 Νοεμβρίου 2011 »
- Αισθητική, ιδεολογία και σύγχρονη Τέχνη (Συνέδριο «Σύγχρονη Τέχνη και Δημόσιος Χώρος», Τεχνόπολη, 17-20 Απριλίου 2008)
Designed by Design-It