Κύριε Υπουργέ,

μελετώντας το OUTLOOK ως μια «παραγωγή της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας που σφραγίζει το 2003 και δέχεται το 2004, που κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο», όπως διακηρύσσετε στον πρόλογο σας στον κατάλογο, δεν μπορεί να αποφύγει κανείς να κάνει μερικές επισημάνσεις και σας θέσει κάποια ερωτήματα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ:

Το OUTLOOK είναι μια έκθεση «σύγχρονης τέχνης» (contemporary art), η οποία θέτει στον κατάλογό της ορισμένες θεωρητικές απόψεις:

1) Η αισθητική πρόταση της σύγχρονης τέχνης.

Δεν υπάρχει, απαντάει. Η σύγχρονη τέχνη είναι πάντα μια ατομική «στρατηγική προσέγγιση» από τον καλλιτέχνη και τον επιμελητή.

2) Τα κριτήρια που ορίζουν τη διαφορά της από τις άλλες ιστορικές περιόδους.

Δεν υπάρχουν, απαντάει. Τα πάντα χωρούν μέσα στον ορισμό «σύγχρονη τέχνη», αρκεί να έχουν επιλεγεί (από ποιόν;) ως έργα τέχνης. «Τα παλαιά κριτήρια ποιότητας δεν επηρεάζουν πλέον, (…) ούτε τα κριτήρια της αυθεντικότητας και της ιστορικότητας μας επιτρέπουν πλέον να ξεχωρίζουμε το σημαντικό από το ασήμαντο. (…) Η σημασία, που δίνει, είναι στο παρόν παρά στο παρελθόν και στο μέλλον (…) Εκτιμά ό,τι έχει σχέση με την επικοινωνία και τα μέσα» [Boris Groys].

3) Το έργο προσδιορίζεται ως τέτοιο στο επίπεδο της «διαλογής» (επιλογής από τα μέσα προσβολής του), και όχι από το επίπεδο της «παραγωγής του», της δημιουργίας του.

4) Κυρίαρχοι μηχανισμοί στο παιχνίδι του ιδιώτη καλλιτέχνη και ιδιώτη επιμελητή είναι οι μηχανισμοί της αγοράς. Ως εκ τούτου «ποτέ δεν θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, εάν μια κυρίαρχη στρατηγική [δηλαδή η καλλιτεχνική πρόταση/έργο] νίκησε ή απέτυχε, διότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν η αποτυχία ανήκει ή όχι στη στρατηγική της διαλογής» (της επιλογής του επιμελητή).

Τα πιο πάνω σίγουρα τα είχατε υπόψη σας όταν προλογίσατε το OUTLOOK γράφοντας ότι «έχει στόχο να παρουσιάσει με ευφάνταστους και καινοτόμους τρόπους τις διεθνείς τάσεις της εικαστικής τέχνης».

Οι μετέχοντες όμως έχουν άλλη άποψη. «Οι εκθεσιακές συλλογές [στους χώρους κρατικής ιδιοκτησίας] δεν καταξιώνονται πλέον στην κοινωνία, δεν επικυρώνονται από το κράτος, εκλαμβάνονται περισσότερο ως ακατέργαστο υλικό, το οποίο χρησιμοποιεί ένας ιδιώτης επιμελητής στο πλαίσιο του σχεδιασμού της έκθεσης, που έχει καταστρώσει ο ίδιος, ώστε να εκφράσει την ατομική του στάση, την ατομική του στρατηγική στην προσέγγιση της τέχνης» [Boris Groys].

Δηλαδή το ελληνικό κράτος πληρώνει 2.300.000 Ευρώ σ’ ένα ιδιώτη επιμελητή για να παρουσιάσει το ακατέργαστο υλικό του και την ατομική του στρατηγική προσέγγιση. Με ποια κριτήρια;

Επιπλέον, δεν διστάζετε, κύριε Υπουργέ, να εμπλακείτε προσωπικά στην προβολή αυτού του γεγονότος υποδεικνύοντας ότι «οι τίτλοι που περιορίζουν κάποιες φορές τα όρια της δημιουργικότητας του καλλιτέχνη δεν έχουν καμία θέση σε αυτή τη μεγάλη διοργάνωση»!!!

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:

1) Με ποια κριτήρια, κύριε Υπουργέ, ονομάζετε το OUTLOOK ως «ένα πολύ σημαντικό γεγονός σε παγκόσμια κλίμακα»;

Ακόμα και μόνο να διαβάσει κανείς τον κατάλογο των μετεχόντων, καταλαβαίνει ότι πολύ απέχει από το να παραθέτει και μόνο κάποιο πειστικό δείγμα παγκοσμίου γίγνεσθαι.

2) Ισχυρίζεστε ότι το OUTLOOK ερμηνεύει «τις ταχείες εξελίξεις και τις συνεχείς αλλαγές που διέπουν τις σύγχρονες κοινωνίες των παγκοσμίων μητροπόλεων». Με ποια κριτήρια; Οι ίδιοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτή την έκθεση ισχυρίζονται ότι το πρώτο που τους λείπει είναι τα κριτήρια για ένα παγκόσμιο γίγνεσθαι στην τέχνη και απλώς προβάλουν τη δική τους άποψη.

3) Με ποιο δικαίωμα, ως υπουργός, μπορείτε να μεροληπτείτε υπέρ μιας άποψης για την τέχνη διαχειριζόμενος κοινό χρήμα που σκοπός του είναι να διασφαλίζει την ισότιμη προβολή όλων των απόψεων;

Το αστείο βέβαια είναι ότι οι ίδιοι οι ευνοούμενοι από εσάς ομολογούν ότι δεν έχουν αισθητική άποψη και δεν γνωρίζουν εάν θα πρέπει τα περισσότερα από αυτά που εκθέτουν να ονομαστούν έργα τέχνης. Αυτό που μετράει γι’ αυτούς είναι η παρουσίαση, βλ. άποψη του επιμελητή.

4) Με ποιο δικαίωμα, ως υπουργός, υπονομεύετε με τη μονομερή σας εύνοια την αντιπαράθεση στο επίπεδο της αισθητικής, δηλαδή της ιδεολογίας;

Πολύ εύστοχα ο Νicolas Bourriaud σημειώνει στο κείμενό του στον κατάλογο της έκθεσης, κρίνοντας εμμέσως πλην σαφώς το ίδιο το OUTLOOK: «Ο κόσμος της τέχνης είναι σήμερα εξατομικευμένος σε εκατό μικροοικογένειες ενωμένες υπό την αιγίδα του μύθου της χαρούμενης ποικιλομορφίας, της πολλαπλότητας (…) –το επίπεδο εννοιολόγημα της «ενεργητικής και πληθωρικής» έκθεσης είναι η πιο απογοητευτική απεικόνισή του. Έτσι, ο κόσμος της τέχνης δεν θα μπορέσει να ξαναγίνει μια δύναμη πρότασης και ένας τόπος παραγωγής στοχασμού παρά μόνο υπό την προϋπόθεση να δημιουργήσει και πάλι αντιπαραθέσεις στο πεδίο της αισθητικής, δηλαδή της ιδεολογίας.»

Η αμηχανία του καλλιτεχνικού και πνευματικού κόσμου όλο αυτό το διάστημα που λειτουργεί η έκθεση του OUTLOOK πιστεύω ότι θα πρέπει να έχει πέσει στην αντίληψή σας.

«Γιορτή των πολιτισμών», γράφετε πανηγυρίζοντας, κύριε Υπουργέ, για το OUTLOOK.

«Μύθος της χαρούμενης ποικιλομορφίας», διορθώνει ειρωνικά ο κύριος Bourriaud.

Μιχάλης Παπαδάκης

Γλύπτης

Πρόεδρος του ΕΕΤΕ